Rzadkie miesiączki, określane w medycynie terminem oligomenorrhoea, to zaburzenie polegające na występowaniu krwawień menstruacyjnych zbyt rzadko, zazwyczaj w odstępach dłuższych niż 35 dni. To dolegliwość, która może mieć wiele przyczyn – od fizjologicznych, jak okres dojrzewania czy menopauza, po poważne zaburzenia hormonalne lub choroby przewlekłe. Historia zainteresowania tym problemem sięga początków badań nad cyklem miesiączkowym w XIX wieku, kiedy próbowano powiązać nieregularności z zaburzeniami endokrynologicznymi. Współczesna ginekologia wykazuje, że rzadsze miesiączki w wieku rozrodczym często świadczą o problemach zdrowotnych, w tym o zespole policystycznych jajników (PCOS), hiperprolaktynemii, niewydolności ciałka żółtego, chorobach tarczycy czy cukrzycy. Do czynników ryzyka zalicza się również stres, nadmierną utratę masy ciała, otyłość, intensywny wysiłek fizyczny oraz stosowanie niektórych leków hormonalnych. Objawy rzadkich miesiączek mogą obejmować nie tylko wydłużony cykl, ale też zmniejszoną ilość krwi miesiączkowej, bóle podbrzusza, objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, trądzik, nadmierne owłosienie czy problemy z płodnością. Powikłania nieleczonej oligomenorrhoei obejmują niepłodność, przerost endometrium, zwiększone ryzyko raka błony śluzowej macicy oraz zaburzenia metaboliczne. Diagnostyka wymaga szczegółowego wywiadu, badania ginekologicznego, USG narządu rodnego, badań hormonalnych (m.in. FSH, LH, prolaktyna, TSH) oraz niekiedy rezonansu magnetycznego przysadki. Różnicowanie obejmuje PCOS, hiperprolaktynemię, zaburzenia tarczycy, przedwczesne wygasanie funkcji jajników oraz wtórny brak miesiączki. Leczenie zależy od przyczyny – w przypadku PCOS stosuje się leczenie hormonalne i zmiany stylu życia, w chorobach tarczycy terapię zastępczą, a w hiperprolaktynemii leki obniżające poziom prolaktyny. W przypadkach związanych ze stresem czy dużym wysiłkiem zaleca się redukcję obciążenia i prawidłową dietę. Rehabilitacja obejmuje dbanie o równowagę hormonalną, wsparcie psychologiczne, regularne wizyty u ginekologa oraz edukację pacjentek w zakresie obserwowania cyklu. Rokowanie zależy od przyczyny oraz skuteczności leczenia – w wielu przypadkach możliwe jest przywrócenie regularności cyklu i płodności. Profilaktyka rzadkich miesiączek obejmuje zdrowy styl życia, unikanie drastycznych diet, aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości organizmu, leczenie chorób przewlekłych i kontrolę hormonalną. Pacjentki powinny pamiętać, że każda dłuższa przerwa w miesiączkach wymaga konsultacji ginekologicznej i nie powinna być bagatelizowana.
