Skazy zakrzepowo-zatorowe to grupa zaburzeń hemostazy, w których dochodzi do nadmiernej krzepliwości krwi i skłonności do powstawania zakrzepów. Zjawisko to stanowi przeciwieństwo klasycznych skaz krwotocznych, gdzie występuje tendencja do nadmiernego krwawienia. Choroba ta może mieć charakter wrodzony, wynikający z obecności mutacji genetycznych, takich jak mutacja czynnika V Leiden, mutacja genu protrombiny czy niedobór białka C i S, lub nabyty, związany z czynnikami środowiskowymi i chorobami przewlekłymi. Do czynników ryzyka należą długotrwałe unieruchomienie, podróże samolotami, ciąża, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, choroby nowotworowe, otyłość, palenie tytoniu, a także wiek podeszły. Objawy skaz zakrzepowo-zatorowych zależą od lokalizacji zakrzepu – najczęściej są to bóle i obrzęki kończyn dolnych w zakrzepicy żył głębokich, nagła duszność i ból w klatce piersiowej w zatorowości płucnej, a także objawy neurologiczne w udarach niedokrwiennych mózgu. Nietypowe objawy obejmują przewlekłe zmęczenie, ból brzucha czy hormonooporne poronienia. Diagnostyka polega na badaniach laboratoryjnych (D-dimery, testy krzepnięcia), badaniach obrazowych, takich jak USG Doppler naczyń, tomografia komputerowa klatki piersiowej w zatorowości płucnej czy rezonans w przypadku udaru. Różnicowanie obejmuje choroby serca, infekcje płucne, choroby neurologiczne i stany zapalne. Leczenie skaz zakrzepowo-zatorowych opiera się na stosowaniu antykoagulantów – heparyn, antagonistów witaminy K, nowoczesnych doustnych antykoagulantów bezpośrednich. W niektórych przypadkach stosuje się leczenie trombolityczne lub zabiegi chirurgiczne usuwania zakrzepów. Rehabilitacja obejmuje profilaktykę wtórną zakrzepic, stosowanie pończoch uciskowych, zmianę trybu życia na bardziej aktywny i dietę wspierającą zdrowie naczyń. Profilaktyka pierwotna w grupach ryzyka to unikanie długotrwałego unieruchomienia, odpowiednie nawodnienie, dbanie o prawidłową masę ciała, a także rezygnacja z palenia. Pacjenci pytają często, czy skazy zakrzepowo-zatorowe można całkowicie wyleczyć – odpowiedź brzmi, że choroba może być kontrolowana, ale wymaga stałego leczenia i monitoringu. Rokowanie zależy od lokalizacji i rozległości zakrzepu, ale przy właściwym leczeniu możliwe jest dobre funkcjonowanie i znaczne ograniczenie ryzyka powikłań.
