Szczepionki na odporność to grupa preparatów immunizujących, stosowanych w celu zapobiegania chorobom zakaźnym poprzez wytworzenie ochronnej odpowiedzi immunologicznej. System szczepień obowiązkowych i zalecanych jest kluczowym elementem zdrowia publicznego i profilaktyki chorób zakaźnych, różniąc się w zależności od kraju i aktualnych zaleceń ekspertów. Szczepionki obowiązkowe to te, których podanie jest wymogiem ustawowym, mające na celu eliminację lub kontrolę szerokiego zakresu groźnych chorób takich jak gruźlica, błonica, tężec, krztusiec, odra, świnka, różyczka, poliomyelitis czy zakażenia pneumokokowe. Są one najczęściej podawane w pierwszych latach życia dziecka według ściśle określonego kalendarza szczepień, który jest co pewien czas aktualizowany. Szczepionki zalecane to preparaty rekomendowane szczególnie dla osób z grup ryzyka lub w określonych sytuacjach epidemiologicznych, takich jak szczepionki przeciw grypie, ospie wietrznej, meningokokom, HPV czy kleszczowemu zapaleniu mózgu. Ich podanie nie jest obowiązkowe, ale silnie rekomendowane ze względu na korzyści zdrowotne i zapobieganie powikłaniom. Przyczyny rozróżnienia między szczepionkami wynika z analizy ryzyka epidemiologicznego, skuteczności i koszt-efektywności. Normy i zalecenia szczepień ustalają instytucje takie jak Ministerstwo Zdrowia, Państwowy Zakład Higieny, Światowa Organizacja Zdrowia oraz inne organizacje medyczne. Typowe objawy niepożądane szczepionek to reakcje miejscowe, gorączka, złe samopoczucie, które zazwyczaj ustępują szybko i nie stanowią poważnego zagrożenia. Diagnostyka przed szczepieniem obejmuje wykluczenie przeciwwskazań takich jak ostra choroba zakaźna czy reakcje alergiczne. Rozpoznanie różnicowe działań niepożądanych obejmuje infekcje i inne schorzenia w okresie szczepienia. Leczenie niepożądanych reakcji to głównie leczenie objawowe i obserwacja pacjenta. Rehabilitacja po szczepieniach nie jest zwykle konieczna, natomiast ważne są wskazówki dla pacjentów i rodziców dotyczące prawidłowego przygotowania dziecka do szczepienia i postępowania po nim. Profilaktyka pierwotna polega na przestrzeganiu aktualnych rekomendacji szczepień, monitorowaniu populacji i edukacji społecznej. Rokowanie po stosowaniu szczepionek jest bardzo dobre, a ich szerokie stosowanie przyczyniło się do eliminacji wielu chorób zakaźnych z obszaru wielu krajów. Pacjenci często pytają, które szczepionki są obowiązkowe a które nie – odpowiedź zależy od kalendarza szczepień z uwzględnieniem wieku i wskazań zdrowotnych. Nowoczesne badania kliniczne skupiają się na opracowywaniu nowych szczepionek o szerokim spektrum ochrony oraz szczepionkach wieloskładnikowych, które mogłyby zwiększyć wygodę i skuteczność immunizacji. W praktyce zdrowotnej znajomość obowiązkowych i zalecanych szczepień pozwala na skuteczne planowanie ochrony zdrowia indywidualnych pacjentów oraz całych populacji.
