Tlen inhalacyjny to jedna z najczęściej stosowanych form terapii wspomagającej w medycynie, przeznaczona do poprawy natlenienia organizmu w sytuacjach, gdy układ oddechowy lub krążeniowy nie dostarcza wystarczającej ilości tlenu do tkanek. Stosowany jest zarówno w warunkach szpitalnych, jak i ambulatoryjnych, a w ostatnich latach także w domowej terapii przewlekłej niewydolności oddechowej. Definicja terapii tlenowej obejmuje podawanie pacjentowi tlenu o wyższym stężeniu niż występujące w powietrzu atmosferycznym w celu utrzymania właściwego poziomu saturacji krwi. Historia stosowania tlenu sięga XVIII wieku, kiedy po raz pierwszy wyizolowano pierwiastek i dostrzeżono jego znaczenie fizjologiczne. Obecnie tlen stanowi niezbędny element ratownictwa medycznego i intensywnej terapii. Przyczyny stosowania tlenu inhalacyjnego są różnorodne: przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma, zapalenie płuc, zatorowość płucna, niewydolność serca, bezdech senny, oparzenia dróg oddechowych, zatrucia tlenkiem węgla czy nagłe zatrzymanie krążenia. Czynniki ryzyka wymagające włączenia tlenoterapii obejmują stany przebiegające z hipoksją i sinicą, niebezpieczne zarówno dla narządów, jak i dla życia pacjenta. Objawy niedotlenienia to duszność, przyspieszony oddech, zaburzenia świadomości, bóle w klatce piersiowej i zmęczenie. Diagnostyka hipoksji opiera się na pomiarze saturacji krwi metodą pulsoksymetrii lub gazometrii. Przebieg leczenia tlenem wymaga indywidualnej regulacji dawki, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar tlenu mogą być niebezpieczne. Powikłania tlenoterapii obejmują toksyczne uszkodzenie płuc przy długotrwałych wysokich stężeniach tlenu, zatrzymanie oddechu u pacjentów z przewlekłą hiperkapnią, podrażnienie błon śluzowych czy uszkodzenia skóry od masek. Z tego względu kluczowe są sposoby bezpiecznego stosowania: regularne monitorowanie saturacji, dobór właściwego przepływu, stosowanie masek, kaniuli nosowych lub respiratorów oraz edukacja pacjenta i rodziny w przypadku terapii domowej. Profilaktyka wtórna dotyczy kontrolowania chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, a także eliminacji czynników środowiskowych, np. dymu tytoniowego. Rokowanie pacjentów zależy od podstawowej przyczyny hipoksji, ale tlenoterapia w znacznym stopniu poprawia jakość życia i zmniejsza ryzyko zgonu w chorobach przewlekłych. Profilaktyka pierwotna to dbanie o zdrowe płuca poprzez unikanie palenia, regularne szczepienia przeciw chorobom układu oddechowego i utrzymywanie aktywności fizycznej. Najnowsze badania kliniczne rozwijają terapie łączone, w tym połączenie tlenoterapii z rehabilitacją oddechową i telemedycyną. Pacjenci i ich bliscy powinni pamiętać, że tlen, mimo powszechności stosowania, wymaga precyzji dawkowania i odpowiednich warunków, a przestrzeganie zaleceń lekarza to kluczowy element bezpiecznego leczenia.
