USG przezpochwowe i cytologia to dwa istotne badania ginekologiczne, które pełnią odmienne role diagnostyczne, choć często są wykonywane w ramach tego samego pakietu profilaktycznego. USG przezpochwowe, zwane również ultrasonografią transwaginalną, to badanie obrazowe wykonywane za pomocą sondy umieszczonej w pochwie, które umożliwia szczegółową ocenę struktur anatomicznych narządu rodnego – macicy, jajników, endometrium, szyjki macicy oraz przestrzeni miednicy mniejszej. Badanie to pozwala wykrywać torbiele, mięśniaki, polipy, zmiany nowotworowe, nieprawidłowości owulacji czy stany zapalne. Jest szczególnie przydatne w diagnostyce niepłodności, krwawień między miesiączkami czy bólów w podbrzuszu. Z kolei cytologia, znana również jako test Papanicolaou, polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy w celu oceny mikroskopowej komórek nabłonkowych. Jej głównym celem jest wykrywanie stanów przedrakowych i raka szyjki macicy we wczesnym stadium, zanim rozwiną się objawy kliniczne. Cytologia nie pozwala na ocenę budowy narządów wewnętrznych, ale stanowi podstawowe narzędzie w profilaktyce nowotworów szyjki macicy. Oba badania różnią się więc zakresem – USG przezpochwowe ocenia anatomię, a cytologia strukturę komórkową. Pacjentki często pytają, czy oba badania są konieczne – odpowiedź brzmi tak, ponieważ uzupełniają się wzajemnie, zapewniając kompleksowy obraz zdrowia ginekologicznego. Przyczyny zalecenia USG przezpochwowego obejmują podejrzenie zmian anatomicznych, torbieli czy ocenę cyklu, natomiast cytologię wykonuje się profilaktycznie nawet bez objawów, zwykle co 3 lata, a w przypadku kobiet z grup ryzyka częściej. Diagnostyka różnicowa wymaga łączenia wyników badań obrazowych i cytologicznych, aby odróżnić zmiany łagodne od nowotworowych. Leczenie w przypadku nieprawidłowości cytologicznych obejmuje kolposkopię, biopsję, a czasem zabiegi chirurgiczne, natomiast nieprawidłowości w USG mogą prowadzić do dalszych badań laboratoryjnych czy zabiegowych. Profilaktyka pierwotna polega na szczepieniach przeciw wirusowi HPV, zdrowym stylu życia oraz regularnych badaniach kontrolnych. Nowoczesne badania wskazują na rosnącą rolę testów HPV-DNA jako uzupełnienia cytologii w wykrywaniu stanów przedrakowych. Dzięki połączeniu obu metod możliwe jest skuteczne wykrywanie i monitorowanie chorób ginekologicznych na wczesnym etapie, co poprawia rokowanie i jakość życia pacjentek.
