Usuwanie składników krwi, znane także jako aferetyka lub terapie aferezyjne, to metody medyczne polegające na selektywnym usuwaniu określonych elementów krwi w celu leczenia chorób lub minimalizowania ich powikłań. Techniki te obejmują m.in. plazmaferezę, leukaferezę, trombaferezę czy erytroaferezę i są stosowane w wielu schorzeniach hematologicznych, immunologicznych, neurologicznych i metabolicznych. Historia tej metody sięga połowy XX wieku, kiedy zauważono, że usunięcie nadmiaru patologicznych białek czy komórek może znacząco poprawić stan pacjenta. Dziś usuwanie składników krwi jest stosowane w chorobach autoimmunologicznych jak miastenia, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty układowy czy zapalenia naczyń, a także w powikłaniach hematologicznych jak nadpłytkowość, leukocytoza czy ciężkie niedokrwistości związane z obecnością patologicznych erytrocytów. Do wskazań należą również niektóre przypadki zatruć lekami czy toksynami oraz hipercholesterolemii rodzinnej, gdzie usuwa się lipoproteiny. Proces polega zazwyczaj na pobraniu krwi pacjenta do specjalnego aparatu, oddzieleniu żądanej frakcji i zwrocie oczyszczonej krwi, co powoduje zmniejszenie stężenia toksycznych lub patologicznych czynników. Objawy, które mogą wskazywać na konieczność wykonania zabiegu, to brak skuteczności klasycznego leczenia farmakologicznego, szybka progresja objawów neurologicznych czy hematologicznych oraz niebezpieczne wzrosty parametrów krwi jak liczba płytek lub leukocytów. Powikłania mogą obejmować niedokrwistość, zaburzenia elektrolitowe, infekcje czy reakcje alergiczne, dlatego procedura jest zawsze wykonywana w warunkach szpitalnych. Diagnostyka przed rozpoczęciem obejmuje badania laboratoryjne, w tym morfologię, parametry krzepnięcia, ocenę elektrolitów i sprawność układu odpornościowego. Metoda wymaga różnicowania z innymi procedurami oczyszczania krwi jak dializa, hemofiltracja czy wlewy immunoglobulin. Leczenie farmakologiczne często towarzyszy zabiegom i polega na stosowaniu leków immunosupresyjnych, sterydów, przeciwkrzepliwych czy leków wspomagających regulację lipidów. Niefarmakologiczne aspekty obejmują dietę, odpowiednią aktywność fizyczną, odpoczynek i kontrolę czynników środowiskowych. Rehabilitacja po zabiegach zależy od choroby podstawowej, a pacjenci wymagają monitorowania parametrów krwi i ogólnej kondycji zdrowotnej. Rokowanie jest zróżnicowane i uzależnione od schorzenia wyjściowego, ale w wielu przypadkach usuwanie składników krwi poprawia jakość życia i spowalnia przebieg choroby. Profilaktyka pierwotna polega głównie na unikaniu chorób metabolicznych, dbaniu o dietę i aktywność fizyczną, podczas gdy profilaktyka wtórna to regularna kontrola parametrów krwi i przestrzeganie zaleceń lekarzy. Pacjenci powinni wiedzieć, że aferezy nie są metodą leczenia przyczynowego, ale skutecznie wspierają farmakoterapię i mogą być bezcenną pomocą w sytuacjach krytycznych. Nowoczesne badania skupiają się na udoskonaleniu metod izolacji konkretnych patogennych cząsteczek i minimalizacji skutków ubocznych, co czyni tę procedurę coraz bezpieczniejszą i skuteczniejszą.
