Zaburzenia dysocjacyjne to grupa zaburzeń psychicznych charakteryzujących się częściowym lub całkowitym rozłączeniem świadomości, tożsamości, pamięci oraz percepcji rzeczywistości. Zaburzenia te są mechanizmem obronnym psychiki w odpowiedzi na traumatyczne doświadczenia lub silny stres. Historia rozumienia zaburzeń dysocjacyjnych sięga XIX wieku, gdy opisywano je jako stany odłączenia od rzeczywistości u osób doświadczających traumy, dziś w klasyfikacjach psychiatrycznych, takich jak ICD-11 czy DSM-5, wyróżnia się kilka podtypów, w tym amnezję dysocjacyjną, fugę, zaburzenia tożsamości i depersonalizację. Przyczynami powstawania zaburzeń są najczęściej silne przeżycia urazowe, takie jak przemoc fizyczna, emocjonalna, molestowanie seksualne, wojna, katastrofy, ale także przewlekły stres i zaburzenia rozwojowe. Objawy dysocjacyjne mogą objawiać się utratą pamięci dotyczącą ważnych wydarzeń, poczuciem odłączenia od własnego ciała lub świata zewnętrznego, uczuciem nierealności oraz pojawiającymi się osobowościami lub fragmentami pamięci, które nie są zintegrowane. Często zaburzenia te utrudniają normalne funkcjonowanie społeczne i zawodowe, mogą powodować lęki, depresję oraz zaburzenia somatyczne. Diagnostyka zaburzeń dysocjacyjnych wymaga szczegółowego wywiadu psychiatrycznego, stosowania specjalistycznych kwestionariuszy i testów oraz wykluczenia innych schorzeń neurologicznych i psychicznych. Rozpoznanie różnicowe obejmuje choroby neurodegeneracyjne, padaczkę psychogenną, schizofrenię i zaburzenia afektywne. Leczenie obejmuje psychoterapię, głównie terapię poznawczo-behawioralną, terapię traumatyczną, integracyjną i psychodynamiczną, które mają na celu integrację rozdzielonych fragmentów świadomości i odbudowę spójnej tożsamości. W terapii ważne jest także wsparcie farmakologiczne przy towarzyszącej depresji lub lęku, a także edukacja pacjenta i rodziny. Rehabilitacja polega na stopniowym wzmacnianiu mechanizmów radzenia sobie ze stresem oraz rozwoju umiejętności adaptacyjnych i społecznych. Rokowanie jest lepsze przy wczesnym rozpoznaniu i odpowiednim leczeniu, choć w niektórych przypadkach zaburzenia mogą mieć przewlekły przebieg. Profilaktyka pierwotna dotyczy zapobiegania traumom i wsparcia psychologicznego osób doświadczających silnych stresów. Pacjenci z zaburzeniami dysocjacyjnymi często pytają o możliwości pełnego wyleczenia – jest to możliwe przy odpowiedniej terapii i zaangażowaniu w proces leczniczy. Nowoczesne badania kliniczne rozwijają metody wspomagające leczenie, takie jak terapia EMDR, która jest skuteczna w pracy z traumą. Podsumowując, zaburzenia dysocjacyjne to poważne schorzenia psychiczne, które wymagają wieloaspektowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego, aby poprawić jakość życia pacjentów i pomóc im odzyskać kontrolę nad własną świadomością i tożsamością.
