Zapalenie otrzewnej to stan zapalny błony surowiczej wyściełającej jamę brzuszną i pokrywającej narządy wewnętrzne, który stanowi poważne zagrożenie życia i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Może mieć charakter pierwotny, gdy dochodzi do infekcji drogą krwi lub chłonki, oraz wtórny, który powstaje w wyniku perforacji przewodu pokarmowego, pęknięcia wyrostka robaczkowego, pęknięcia wrzodu żołądka lub urazów brzucha. Historia badań nad zapaleniem otrzewnej sięga starożytnej medycyny, kiedy zauważano związek między nagłymi bólami brzucha a wysoką śmiertelnością, a dopiero rozwój chirurgii i antybiotykoterapii w XX wieku znacznie poprawił rokowania. Czynniki ryzyka to choroba wrzodowa, nowotwory przewodu pokarmowego, urazy jamy brzusznej, zakażenia bakteryjne i zabiegi chirurgiczne. Objawy zapalenia otrzewnej to silny, nagły ból brzucha, twardy brzuch przypominający deskę, gorączka, dreszcze, nudności, wymioty, zatrzymanie gazów i stolca. Pacjent wygląda na ciężko chorego, często leży nieruchomo, gdyż każdy ruch nasila ból. Diagnostyka obejmuje badanie fizykalne, badania laboratoryjne wskazujące na stan zapalny jak leukocytoza i podwyższone CRP, a także obrazowe – RTG przeglądowe jamy brzusznej, USG, tomografię komputerową pozwalającą wykryć źródło zakażenia. Różnicowanie obejmuje ostre zapalenie trzustki, niedrożność jelit i kolkę nerkową. Leczenie zapalenia otrzewnej opiera się na pilnej hospitalizacji i interwencji chirurgicznej mającej na celu usunięcie przyczyny zakażenia, np. wycięcie wyrostka, zszycie perforacji. Równocześnie stosuje się antybiotykoterapię o szerokim spektrum działania, leki przeciwbólowe, płynoterapię i monitorowanie funkcji życiowych. Niefarmakologiczne wsparcie to intensywna opieka medyczna, odpowiednie żywienie po operacji i rehabilitacja. Powikłania nieleczonego zapalenia otrzewnej to wstrząs septyczny, niewydolność wielonarządowa i zgon. Rehabilitacja po zabiegu obejmuje ćwiczenia oddechowe, fizjoterapię, stopniowe rozszerzanie diety i kontrolne wizyty lekarskie. Profilaktyka wtórna polega na szybkim leczeniu chorób jamy brzusznej takich jak zapalenie wyrostka robaczkowego czy wrzody, aby zapobiec perforacjom. Rokowanie zależy od czasu interwencji – wczesna operacja znacznie zmniejsza śmiertelność, natomiast opóźnienia drastycznie pogarszają wyniki leczenia. Profilaktyka pierwotna obejmuje zdrową dietę chroniącą przed chorobą wrzodową, unikanie nadużywania leków przeciwbólowych i alkoholu, regularne badania kontrolne. Pacjenci pytają, jak odróżnić zapalenie otrzewnej od innych bólów brzucha – kluczowe są nagłość, narastanie bólu i twardy brzuch. Najnowsze badania koncentrują się na szybszych metodach diagnostycznych, markerach sepsy oraz stosowaniu nowoczesnych antybiotyków w terapii skojarzonej. Zapalenie otrzewnej pozostaje stanem nagłym, który wymaga natychmiastowego działania, aby uratować życie pacjenta.
