Zgryz to sposób stykania się górnych i dolnych zębów, który odgrywa kluczową rolę w procesie żucia, mówienia oraz estetyce uśmiechu. Prawidłowy zgryz zapewnia równomierne rozłożenie sił żucia i chroni stawy skroniowo-żuchwowe przed przeciążeniem. Wady zgryzu stanowią jedne z najczęstszych problemów stomatologicznych, występujących zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, a ich opisy pojawiały się już w podręcznikach stomatologii w XIX wieku. Przyczyny wad zgryzu obejmują czynniki genetyczne, nieprawidłowe nawyki w dzieciństwie takie jak ssanie kciuka, oddychanie przez usta, choroby laryngologiczne, a także utratę zębów w wieku dorosłym. Objawy wad zgryzu to nie tylko krzywe ustawienie zębów, ale także ból szczęki, problemy z wymową, ścieranie zębów czy ból kręgosłupa szyjnego. Diagnostyka obejmuje badanie stomatologiczne, ortodontyczne zdjęcia RTG i modele gipsowe łuków zębowych. Rodzaje wad zgryzu klasyfikowane są na wady pionowe, poziome i poprzeczne, m.in. zgryz otwarty, głęboki, krzyżowy czy tyłozgryz i przodozgryz. Leczenie zależy od wieku i zaawansowania wady. U dzieci stosuje się aparaty ruchome, które korygują ustawienie zębów we wczesnym stadium, natomiast u dorosłych konieczne mogą być aparaty stałe lub leczenie chirurgiczne. Niefarmakologiczne sposoby wspierania leczenia obejmują ćwiczenia logopedyczne i eliminację szkodliwych nawyków. Farmakoterapia nie ma dużego znaczenia w leczeniu zgryzu, choć czasami stosuje się leki rozluźniające w przypadku bólu mięśniowego. Powikłania nieleczonych wad zgryzu to nie tylko problemy stomatologiczne, lecz także wady wymowy, zaburzenia oddychania, przewlekłe bóle głowy i problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi. Pacjenci często pytają, czy leczenie wad zgryzu w dorosłym wieku jest skuteczne – tak, nowoczesna ortodoncja daje bardzo dobre efekty nawet po 40 roku życia, choć proces jest dłuższy niż u dzieci. Profilaktyka polega na eliminacji złych nawyków, szybkim leczeniu próchnicy i regularnych wizytach u stomatologa i ortodonty. Rokowanie po leczeniu jest dobre, a efekty estetyczne i zdrowotne wpływają pozytywnie na jakość życia. Innowacyjne metody takie jak leczenie alignerami czy ortodoncja cyfrowa umożliwiają komfortowe i dyskretne korygowanie wad zgryzu, co czyni terapię bardziej wygodną dla pacjentów.
