Znamię barwnikowe to zmiana skórna zbudowana z melanocytów, czyli komórek odpowiadających za produkcję melaniny nadającej kolor skórze. Znamiona mogą być wrodzone lub nabyte, ich historia sięga czasów starożytnych, kiedy przypisywano im znaczenie symboliczne i wróżebne, jednak współczesna medycyna patrzy na nie głównie w kontekście ryzyka transformacji nowotworowej. Najczęstszą przyczyną powstawania znamion są uwarunkowania genetyczne oraz ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, które sprzyja namnażaniu melanocytów. Do czynników ryzyka należą jasny fototyp skóry, intensywne oparzenia słoneczne w dzieciństwie, liczne znamiona atypowe oraz dodatni wywiad rodzinny w kierunku czerniaka. Typowe objawy znamion to obecność ciemniejszych plam lub guzków na skórze, natomiast objawy nietypowe, takie jak asymetria, nierówne brzegi, zmieniająca się barwa, szybki wzrost, świąd czy krwawienie, mogą sugerować proces nowotworowy. Znamiona mogą przez długie lata pozostawać niegroźne, ale ich przebieg bywa nieprzewidywalny, a powikłaniem jest możliwość rozwoju czerniaka skóry – jednego z najbardziej agresywnych nowotworów człowieka. Diagnostyka obejmuje dermatoskopię, wideodermatoskopię, a w razie wątpliwości biopsję. W rozpoznaniu różnicowym uwzględnia się brodawki łojotokowe, włókniaki czy naczyniaki. Leczenie polega najczęściej na chirurgicznym wycięciu zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek, a w wybranych przypadkach stosuje się laseroterapię lub elektrokoagulację, choć te metody nie są zalecane przy podejrzeniu czerniaka. Rehabilitacja jest związana głównie z gojeniem rany i profilaktyką wtórną, czyli regularną kontrolą dermatologiczną. Rokowanie wczesnego usunięcia zmian podejrzanych jest dobre, a jakość życia pacjentów znacząco się poprawia dzięki redukcji ryzyka nowotworu. Profilaktyka pierwotna to ograniczanie opalania się, stosowanie kremów z filtrem UV i unikanie solarium, a wtórna to regularne samobadanie skóry i wizyty u dermatologa raz do roku. Najczęściej zadawane pytania pacjentów dotyczą tego, kiedy podjąć decyzję o usunięciu znamienia, czy zabieg boli, jak długo trwa rekonwalescencja, a także czy istnieją nowe metody mniej inwazyjne – warto wiedzieć, że aktualne badania nad cyfrowymi systemami analizy obrazów skóry pozwalają coraz szybciej i trafniej odróżnić zmiany łagodne od złośliwych.
