Znamię – rozpoznawanie zmian skórnych i zasady monitorowania potencjalnych nowotworów

Znamię to zmiana skórna będąca wynikiem nagromadzenia melanocytów lub innych komórek skóry, która może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Historia medycyny pokazuje, że obserwacja znamion miała kluczowe znaczenie w diagnostyce dermatologicznej jeszcze przed erą nowoczesnych badań laboratoryjnych. Znamię może być płaskie lub wypukłe, gładkie, brodawkowate, a jego kolor wahać się od jasnobrązowego do czarnego. Większość znamion ma charakter łagodny, jednak niektóre mogą przekształcać się w groźne nowotwory skóry, w tym czerniaka, dlatego monitorowanie jest niezwykle istotne. Do czynników ryzyka zalicza się nadmierne opalanie, częste oparzenia słoneczne w dzieciństwie, jasną karnację, liczne piegi i występowanie czerniaka w rodzinie. Objawy sugerujące złośliwy charakter znamienia opisuje się regułą ABCDE: asymetria, brzegi nierówne, kolor niejednolity, duży rozmiar i ewolucja czyli zmiana w wyglądzie. Powikłania zaniedbania zmian skórnych mogą obejmować miejscowe przerzuty, rozsiew nowotworu i zgon. Diagnostyka opiera się na dermatoskopii, badaniu histopatologicznym, a w niektórych przypadkach na wideodermatoskopii pozwalającej na cyfrowe monitorowanie znamion. Rozpoznanie różnicowe obejmuje brodawki łojotokowe, plamy soczewicowate i inne łagodne zmiany skórne. Leczenie zależy od charakteru – łagodne zmiany można obserwować, podejrzane należy usuwać chirurgicznie i poddać badaniu histopatologicznemu. Rehabilitacja polega na właściwej pielęgnacji miejsca po zabiegu, ochronie przed słońcem i wsparciu psychologicznym pacjenta. Profilaktyka pierwotna obejmuje ochronę przeciwsłoneczną, unikanie solarium i samokontrolę skóry, a wtórna regularne wizyty u dermatologa i szybkie reagowanie na zmiany w wyglądzie znamion. Rokowanie zależy od momentu rozpoznania – wczesne wykrycie czerniaka daje wysokie szanse całkowitego wyleczenia, natomiast w późnych stadiach rokowanie pogarsza się. Pacjenci pytają często, czy każde znamię to zagrożenie – zdecydowana większość jest łagodna, ale wszystkie wymagają monitorowania. Badania dermatologiczne wskazują, że regularna kontrola znamion zmniejsza ryzyko opóźnionej diagnozy nowotworów skóry i zwiększa przeżywalność. Współczesna dermatologia stawia na rozwój sztucznej inteligencji w analizie zmian skórnych, co w przyszłości jeszcze bardziej usprawni diagnostykę.