Znieczulenie podpajęczynówkowe, nazywane popularnie spinalnym, to technika anestezji stosowana od ponad stu lat, polegająca na podaniu leku znieczulającego bezpośrednio do przestrzeni płynowej otaczającej rdzeń kręgowy, czyli przestrzeni podpajęczynówkowej. Jego działanie opiera się na blokowaniu przewodnictwa nerwowego w dolnej połowie ciała, dzięki czemu pacjent nie odczuwa bólu w obszarze poddanym zabiegowi, pozostając jednocześnie przytomnym. Metoda ta jest szeroko stosowana w położnictwie, przy cesarskich cięciach, a także w chirurgii ortopedycznej i urologicznej. Historia techniki sięga początków XX wieku, a jej rozwój stał się kamieniem milowym w anestezjologii. Znieczulenie to stosuje się u pacjentów, u których konieczne jest ograniczenie podawania środków ogólnych, na przykład ze względu na choroby towarzyszące, wiek lub ryzyko powikłań. Wskazaniami są zabiegi w obrębie jamy brzusznej, kończyn dolnych, miednicy, a także procedury ginekologiczne i ortopedyczne. Typowymi objawami po podaniu środka są odrętwienie dolnej połowy ciała, brak kontroli mięśni nóg, a czasami także spadek ciśnienia krwi i zawroty głowy. Do rzadkich, ale możliwych powikłań należą infekcje, bóle głowy wynikające z przecieku płynu mózgowo-rdzeniowego, reakcje alergiczne, a wyjątkowo uszkodzenie struktur nerwowych. Diagnostyka przed wykonaniem znieczulenia obejmuje wywiad, badania krwi i ocenę układu krzepnięcia, ponieważ obecność zaburzeń hemostazy stanowi przeciwwskazanie. Różnicowanie obejmuje decyzję pomiędzy znieczuleniem ogólnym, przewodowym czy regionalnym, a wybór zależy od wskazań medycznych oraz stanu pacjenta. W leczeniu farmakologicznym wykorzystywane są szybkie i skuteczne leki miejscowo znieczulające, a czasem opioidy w małych dawkach, które wydłużają efekt. Niefarmakologiczne czynniki obejmują edukację pacjenta, odpowiednie nawodnienie oraz ułożenie ciała po zabiegu. Rokowanie po znieczuleniu podpajęczynówkowym jest bardzo dobre, a pacjenci wracają do pełnej sprawności zazwyczaj w krótkim czasie, o ile nie wystąpią komplikacje. Rehabilitacja nie jest najczęściej konieczna, ale ważne jest monitorowanie ciśnienia, tętna i ogólnego stanu organizmu w pierwszych godzinach po zabiegu. Pacjenci powinni wiedzieć, że po podaniu leków nie wolno prowadzić pojazdów ani podejmować wysiłku, dopóki efekty nie ustąpią w pełni. Profilaktyka objawia się tu głównie poprzez kwalifikację pacjentów i przestrzeganie zasad aseptyki oraz doboru dawek. Obecne badania kliniczne koncentrują się na nowych lekach znieczulających o dłuższym czasie działania i mniejszej liczbie działań niepożądanych, co świadczy o dynamicznym rozwoju tej dziedziny i większym bezpieczeństwie pacjentów.
